رضا ویسی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری رشت به مبحث «شهر دوستدار کودک» اشاره و بیان کرد: در منابع مختلف موجود در حوزه شهر دوستدار کودک، تعاریف متعددی از دیدگاه‌های گوناگون عنوان شده است از جمله اینکه شهر دوستدار کودک شهری است که کودکان را در فرایند توسعه شهری در کانون توجه قرار داده و در جهت مناسب‌سازی، مطلوب‌سازی و بسترسازی از منظر کالبدی، اجتماعی و فرهنگی شهر برای فعالیت کودکان تلاش می‌کند.
وی با بیان اینکه در این شهر فرایند ارتقای ویژگی‌ها با مشارکت واقعی، گسترده و مداوم کودکان انجام می‌شود، اذعان کرد: مسئولان و مدیران شهری باید همواره زمینه‌های مشارکت کودکان را در فرایندهای مرتبط با ارتقای حیات شهری از طرق مختلف ایجاد کند. در واقع شهر دوستدار کودک می‌تواند پاسخ به نیازهای کودکان به خصوص نیازهای اولیه آن‌ها در حوزه فراغت، آموزش و بهداشت را تسهیل کند. البته در برخی از تعاریف نیز، شهر دوستدار کودک را شهر، اجتماع محلی یا هر نظام حاکمیت محلی می‌دانند که به احقاق حقوق کودک به همان صورتی که در پیمان‌نامه حقوق کودک بر آن تصریح شده است، متعهد باشد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری رشت با اشاره به اینکه در حال حاضر، شهر رشت از سال 1399 به‌عنوان تنها شهر پایلوت دوستدار کودک در استان گیلان انتخاب شده است، تصریح کرد: اقدامات شهرداری رشت در حوزه دوستدار کودک از نظر زمانی به دو بازه تقسیم می‌شود. بازه‌ای که در آن برای دریافت عنوان پایلوت شهر دوستدار کودک، تلاش‌هایی صورت می‌گرفت و بازه‌ای که پس از دریافت این عنوان، تلاش‌ها شکل جدی‌تر و منسجم‌تری گرفته و اقدامات در راستای تبدیل فضاهای شهر رشت به فضاهای دوستدار کودک برنامه‌ریزی شد. البته پاندمی کرونا و عدم امکان برگزاری رویدادها به‌صورت حضوری، سبب شد که ضمن ایجاد وقفه در بسیاری از برنامه‌ریزی‌ها، تنها رویدادهایی که امکان برگزاری به‌صورت غیرحضوری داشت، اجرا شوند.
ویسی ادامه داد: در بازه ابتدایی، یعنی پیش از دریافت عنوان پایلوت دوستدار کودک، به‌منظور هم‌افزایی و استفاده حداکثری از پتانسیل سازمان‌های متولی و فعال، انجام اقدامات ساختارمند و جلوگیری از فعالیت‌های پراکنده، تسهیل هماهنگی‌های لازم جهت پیشبرد برنامه‌های مرتبط با شهر دوستدار کودک و با توجه به ابلاغ دستورالعمل شهرهای دوستدار کودک به شهرداری‌ها، کارگروهی در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری رشت با عنوان «کارگروه تخصصی شهر دوستدار کودک» ذیل معاونت شهرسازی و معماری تشکیل شده و جلسات آن با حضور افراد حقیقی و حقوقی مرتبط نظیر نمایندگان سازمان بهزیستی، نمایندگان کانون پرورش فکری، نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد و غیره برگزار شد.
وی بیان کرد: پیرو این جلسات، اقدامات اجرا شده در حوزه‌های مختلف کالبدی و زیرساختی نظیر افتتاح فاز اول شهربازی هنری، احداث بوستان کتاب و نصب المان‌های مربوط به کودک، در حوزه علمی نظیر برگزاری جشنواره روز نجوم، در حوزه فرهنگی نظیر برگزاری جشنواره قلک کتاب، در حوزه آموزش شهروندی نظیر برگزاری جشنواره شهر من، شهر پاک و برگزاری رویداد با کودکان قصه بخوانیم، در حوزه رویدادهای مشارکتی نظیر حضور نمایندگان شورای دانش‌آموزی در شورای اسلامی شهر رشت و برگزاری جشنواره ایده‌های دانش‌آموزی صورت گرفته است. در راستای استمرار این امر، این معاونت ضمن رصد اقداماتی که اجرا شد و احصای تجربیات کسب شده، تصمیم به تهیه یک مسیر راه برای ادامه حرکت به سمت تحقق ویژگی‌های شهر دوستدار کودک گرفت.
این دانش‌آموخته دکتری تخصصی برنامه‌ریزی شهری با اشاره به اسناد بالادستی موجود در این حوزه شامل دستورالعمل شهر دوستدار کودک مصوب سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها(سال 1397)، سند پشتیبان الزامات و ضوابط عام شهر دوستدار کودک شورای عالی شهرسازی و معماری(مصوب1400) و کتاب راهنمای شهرها و اجتماعات محلی دوستدار کودک یونیسف(1397)، اظهار کرد: بر این اساس مسیری طراحی و تدوین شد از جمله مناسب‌سازی و بسترسازی کالبدی، فضایی شهر و تامین زیرساخت جهت افزایش امکان حضور ایمن، شاد و راحت مادر و کودک در فضاهای شهری، ظرفیت‌سازی در مجموعه مدیریت شهری و اجرا، پایش و تحلیل اقدامات مرتبط با شهر دوستدار کودک.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری رشت افزود: همچنین اقداماتی به‌منظور ارتقا آگاهی، پرورش خلاقیت، شکوفایی استعدادها و توانمندسازی جسمانی، روانی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کودکان به‌ویژه کودکان کم برخوردار، تقویت زیرساخت‌ها جهت مشارکت کودکان در فرایند مدیریت شهری، اطلاع‌رسانی و در خصوص حقوق و نیازهای کودک برای شهرداری، تهیه اسناد بالادستی و دستورالعمل‌ها و راهنمای عمل و اقدام و یا بازنگری اسناد موجود به منظور تحقق اصول و اهداف شهر دوستدارکودک(در مقیاس شهر و محله) نیز از جمله گام‌های این مسیر است.
این دانش‌آموخته دکتری تخصصی برنامه‌ریزی شهری حرکت در این مسیر را نیازمند انجام فعالیت‌هایی در شش دسته دانست و اذعان کرد: این فعالیت‌ها شامل 1- اطلاع‌رسانی، آگاه‌سازی و فرهنگ‌سازی، 2- نهادسازی و شبکه‌سازی، 3- مناسب‌سازی و الگوسازی، 4- ظرفیت‌سازی، جریان‌سازی و توانمندسازی، 5- استانداردسازی و شاخص‌سازی و 6- برنامه‌سازی و نظام‌مندسازی تعیین شده است که به‌منظور اجرایی کردن آن‌ها پروژه‌هایی طراحی شده است که با همراهی سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط قابلیت تحقق خواهد داشت.
ویسی با اشاره به نقش شهرداری‌ها و سایر نهادهای مسئول در فراهم کردن محیطی امن، سالم و شاد برای خانواده‌ها به‌ویژه کودکان، تصریح کرد: شهرداری‌ها با توجه حوزه وظایف و اختیارات خود در دو نوع اقدام بسترسازی نرم‌افزاری و بسترسازی سخت‌افزاری می‌توانند برنامه‌ریزی‌های اجرایی انجام دهند. در بحث سخت‌افزاری هدف تأمین امکانات و تجهیزات لازم برای تعریف رویداد و انجام اقدامات نرم‌افزاری است. در این بین اقدامات سخت‌افزاری می‌تواند شامل مناسب‌سازی فضاهایی موجود مورد مراجعه خانواده‌ها از جمله برقراری امنیت در فضا، رفع خطرات و ایمن‌سازی محیط، مناسب‌سازی معابر جهت حضور افراد با توانایی های محدود جسمی و ذهنی و ... و یا ایجاد فضاهایی جدید به این منظور می باشد.
وی اظهار کرد: کلیه این فضاها، چه‌فضاهایی برای حضور مستقیم خانواده‌ها به‌ویژه کودکان نظیر پارک‌ها و فضاهای بازی، خیابان‌ها، مدارس و غیره، و چه فضاهایی که به طور غیرمستقیم، کودکان در آن حضور خواهند داشت نظیر فروشگاه‌ها، بانک‌ها و غیره، می‌بایست شناسایی و آسیب‌شناسی شده و اقدامات مربوط به مناسب سازی آن‌ها ایجاد شود. گام بعدی در راستای ایجاد فرصت‌های حضور خانواده‌ها در فضاهای مناسب‌سازی شده در شهر و تعریف رویداد و بهانه حضور افراد می‌باشد. در برنامه‌ریزی این امر، جلب مشارکت آحاد جامعه به‌ویژه کودکان و نوجوان در تمامی مراحل از تصمیم‌گیری تا اجرا بسیار مهم است و باید نظرات و ایده‌هایشان مطرح شده و در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ شود.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری رشت همراهی کلیه نهادهای مسئول و متولی در حوزه کودک را امری ضروری خواند و گفت: قطعا شهر دوستدار کودک صرفا متعلق به شهرداری نیست و متعلق به کلیه افراد حقیقی و حقوقی است که دغدغه پرورش نسلی سالم و توانمند از نظر ذهنی و جسمی را دارند. از این رو، شهرداری رشت برای پیشبرد اهداف و تحقق برنامه‌های خود چه در بحث سخت‌افزاری و ایجاد زیرساخت و چه در برگزاری رویداد و تعریف و بارگذاری محتوا برای فضاهای شهری، نیاز به همراهی نهادها و ارگان‌های مرتبط دارد تا آنان علاوه بر بسیج منابع انسانی خود در این راستا، سایر ظرفیت‌های خود که مورد نیاز شهر دوستدار کودک است را نیز در اختیار شهرداری بگذارند.
وی در پایان چالش‌های شهرداری‌ها در راستای تحقق شهر دوستدار کودک را مدنظر قرار داد و تصریح کرد: این مفهوم در ادبیات مدیریت شهری، مفهومی نسبتا جدید است و بسیاری از مدیران و سیاست‌گذاران هنوز با شاخص‌های یک شهر دوستدار کودک آشنا نیستند. به همین دلیل بسیاری از سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی ها بدون توجه به منافع، نیازها و حقوق کودکان انجام می‌گیرد و قاعدتا خروجی‌های آن نمی‌تواند تأثیر مطلوبی بر ارتقای کیفیت زندگی کودکان داشته باشد. یکی دیگر از چالش‌های پیش‌روی شهرداری، مواجه با کمبود بودجه در برابر اقدامات گسترده و بعضا هزینه‌بری است که در راستای تبدیل فضاهای شهر به فضاهای دوستدار کودک نیاز است. در بسیاری از مواقع در انجام بسیار از پروژه‌ها به خاطر عدم اختصاص بودجه کافی، وقفه ایجاد می‌شود و امکان اجرایی‌شدن بسیاری از برنامه‌ها وجود نخواهد داشت.
وی افزود: عدم وجود یکپارچگی و هماهنگی در تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی دستگاه‌های فعال در حوزه کودک باعث می‌شود که بسیاری از هم‌افزایی‌ها که می‌تواند خروجی‌های موثری بر ارتقا رفاه و کیفیت زندگی کودکان داشته اتفاق نیفتد. امروزه با توجه به موانعی که بر سر راه شاخص‌های شهر دوستدار کودک وجود دارد، شبکه‌سازی به‌منظور استفاده حداکثری از توان و ظرفیت نهادها و ارگان‌های مسئول در حوزه کودک بیش از هر زمانی ضروری به نظر می‌رسد. در کنار همه چالش‌هایی که مجموعه شهرداری در انجام این امر، با آن مواجه است، عدم آمادگی شهروندان نیز برای انجام اقدامات اجرایی مشارکتی، تحقق بسیاری از اهداف و اجرای بسیاری از پروژه‌ها را مشکل می‌کند و قطعا یکی از چالش‌های نیازمند پیگیری، اعتمادسازی و همراه کردن شهروندان در اجرای کلیه پروژه‌هایی است که به‌منظور بسترسازی‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری انجام می‌دهند.
